IEA: Küresel enerji sistemi 2030 yılına kadar dönüşecek ancak iklim için daha fazlasına ihtiyaç var
Güneş, rüzgar enerjisi ve elektrikli araçlar gibi saf enerji teknolojilerindeki “olağanüstü” büyümeyle birlikte 2030 yılında küresel enerji sistemi büyük ölçüde değişecek, ancak küresel sıcaklık artışını 1,5 dereceye sonlandırmak için çok daha güçlü önlemlere ihtiyaç var.
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), küresel enerji sektörüne yönelik analiz ve tahminler için en yetkili kaynak olarak kabul edilen Dünya Enerji Görünümü (WEO) 2023 raporunu yayınladı.
Hükümetlerin mevcut politikaları dikkate alınarak hazırlanan rapora göre, dünya genelinde saf güç teknolojilerine verilen desteğin artması ve yapısal ekonomik değişimler, fosil yakıtlar üzerinde büyük etkiler yaratacak.
Kömür, petrol ve gaza yönelik küresel talep 2030’dan önce zirveye ulaşacak. İlk kez yayınlanan bir WEO raporunda mevcut politikalara dayalı bir senaryoda, fosil yakıt talebinin zirveye ulaşacağı öngörülüyor. Onlarca yıldır yüzde 80 seviyesinde kalan bu oran, 2030 yılına kadar yüzde 73’e düşecek. Küresel enerji şubesi karbon emisyonları da 2025 yılında zirveye ulaşacak.
Zirve seviyesinden sonra düşüşe geçse de fosil yakıt talebi, küresel sıcaklık artışını 1,5 derece kadar durduramayacak kadar yüksek kalacak. Saf enerjideki hızlı büyümeye rağmen, küresel emisyonlar yüksek kalabilir ve bu da sıcaklık artışının yüzyılın sonuna kadar 2,4 santigrat dereceye ulaşmasına neden olabilir.
Temiz enerjide olağanüstü büyüme
Temiz enerji teknolojileri, 2030 yılına gelindiğinde dünya enerji sisteminde bugüne göre daha büyük bir rol oynayacak. Yollardaki elektrikli araç sayısı 10 kat artarken, yenilenebilir enerjinin küresel elektrik üretimindeki payı bugünkü yüzde 30’dan yüzde 50’ye yaklaşacak.
Yeni offshore rüzgar enerjisi projelerine, yeni kömür ve gaz santrallerinden üç kat daha fazla yatırım yapılacak. Ülkeler mevcut politikalarına ve iklim hedeflerine göre hareket ederse temiz enerjide ilerleme çok daha hızlı olabilir.
Rapora göre 2030 yılına kadar yeni elektrik üretim kapasitesinin yüzde 80’i yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlanacak. Bu büyümenin yarısını tek başına güneş enerjisi oluşturacak. Bu büyüme halen güneş enerjisindeki potansiyelin altında kalacaktır.
Dünyanın güneş paneli üretim kapasitesi 2030 yılında 1.200 gigawatt’a ulaşacakken, kurulu güneş enerjisi santrali kapasitesi bu tarihe kadar 500 gigawatt olacak.
2030 yılına kadar 800 gigawatt’lık yeni güneş enerjisi kapasitesi yaratılırsa, Çin’de kömürden elektrik üretimi yüzde 20, Latin Amerika, Afrika, Güneydoğu Asya ve Orta Doğu’da kömür ve gazdan elektrik üretimi yüzde 25 azalabilir.
Bu bağlamda WEO 2023, dünyanın yenilenebilir bir yola girebilmesi için küresel yenilenebilir enerji kapasitesinin üç katına, enerji verimliliğinde geri kazanım oranının iki katına çıkarılmasını, fosil yakıt operasyonlarından kaynaklanan metan emisyonlarının yüzde 75 azaltılmasını ve gelişmekte olan ekonomilerdeki yenilenebilir enerji yatırımlarının üç katına çıkarılmasını hedefliyor. 2030 yılına kadar iklim hedefleriyle uyumlu. Büyük ölçekli finansman mekanizmalarının kurulmasını ve fosil yakıt tüketiminin istikrarlı bir şekilde azaltılmasını sağlayacak tedbirlerin alınmasını içeren 5 unsurlu küresel bir strateji sunuyor.
Ortadoğu’daki gerilim belirsizlikleri artırıyor
Rapora göre, İsrail ile Filistin arasında devam eden çatışmaların dikkatleri yeniden enerji güvenliği kaygılarına çevirdiği ve birçok ülkenin geçen yıl başlayan enerji krizinin etkileriyle boğuştuğu bu dönemde enerji güvenliği giderek zorlaşıyor.
IEA’nın kurulmasına yol açan petrol krizinden elli yıl sonra, Orta Doğu’da yaşanan “endişe verici durum”, inatçı enflasyon ve yüksek borçlanma maliyetlerinin etkisi altındaki istikrarsız dünya ekonomisi için daha fazla belirsizlik yaratıyor.
Doğalgazın “altın çağının” sonuna doğru
Rusya’nın Ukrayna’daki savaş sonrası Avrupa’ya gaz akışını büyük ölçüde kesmesinin ardından enerji güvenliği endişeleri ve fiyat şoklarının yaşandığı gaz piyasalarında, birkaç yıl içinde baskıların azalması bekleniyor.
Dünyada 2025’ten sonra devreye girecek yeni sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) projelerinin 2030 yılına kadar yıllık 250 milyar metreküp ilave kapasite yaratacağı öngörülüyor ve bu rakam, bugünkü toplam LNG tedarik kapasitesinin yüzde 45’ine tekabül ediyor.
Güçlü kapasite artışı fiyatlar üzerindeki baskıyı azaltarak arz endişelerini hafifletirken, küresel gaz talebindeki büyümenin yavaşlaması ve gazın “altın çağı”nın sonuna yaklaşması nedeniyle söz konusu kapasite artışı arz fazlası yaratma riskini de taşıyor.
Gaz talebindeki büyümenin yavaşlaması nedeniyle Rusya’nın müşteri tabanını genişletme fırsatlarının sınırlı olması bekleniyor.
Rusya’nın uluslararası gaz ticaretinde 2021 yılında yüzde 30 olan payının 2030 yılında yüzde 15’in altına düşeceği hesaplanıyor.
Uluslararası işbirliğini artırma çağrısı
IEA Lideri Fatih Birol, rapora ilişkin değerlendirmesinde, saf enerji dönüşümünün dünya çapında ve durdurulamaz düzeyde olduğunu belirterek, “Enerji dönüşümü ‘eğer’ meselesi değil, sadece ‘ne kadar yakında’ meselesi ve Dönüşüm ne kadar erken gerçekleşirse hepimiz için o kadar iyi olur.” “Hükümetlerin, şirketlerin ve yatırımcıların temiz enerji geçişini engellemek yerine arkasında durmaları gerekiyor. Burada yeni işler ve fırsatlar, daha fazla enerji güvenliği, temiz hava, enerji erişimi ve herkes için daha güvenli bir iklim yaratacak çok büyük faydalar var.” İfadelerini kullandı.
Geleneksel enerji piyasalarındaki mevcut gerilim ve dalgalanmalara dikkat çeken Birol, şunları söyledi:
“Bunlar dikkate alındığında, petrol veya gazın dünyanın güç ve iklim geleceği için geçerli seçenekler olduğu argümanları her zamankinden daha zayıf. Her ülke kendi yolunu bulmalı, ancak saf güce geçişi hızlandırmak için uluslararası işbirliği hayati önem taşıyor. Özellikle , emisyonlardaki azalma oranı büyük.” “Dünyanın hızla büyüyen ekonomilerinde artan enerji talebinin karşılanması büyük ölçüde sürdürülebilir çözümlere bağlı. Bütün bunlar iş birliğinden geri adım atmamak, iş birliğini ikiye katlamanın önemine işaret ediyor.”
